Znakovni jezik (nekada nazivan i pokazni jezik) predstavlja ključnu komunikacionu veštinu koja omogućava gluvim osobama kojima slušni aparati ne mogu pomoći u komunikaciji da se izraze i učestvuju u društvenom životu. On nije samo sredstvo komunikacije, već i važan deo kulture koji povezuje ljude, omogućavajući im da izraze svoja osećanja, misli i ideje.
Kroz ovaj blog ćemo vas upoznati sa osnovama znakovnog jezika, objasniti kako se može naučiti i koristiti, kao i po čemu se razlikuje srpski znakovni jezik.
Šta je znakovni jezik?
Znakovni jezik je kompleksan sistem gestova i pokreta ruku, facijalnih ekspresija i držanja tela koji se koristi za komunikaciju između gluvih osoba ili kao alternativni način komunikacije. Ovaj jezik omogućava izražavanje širokog spektra pojmova, ideja i emocija bez upotrebe govornih jezika.
Svaka zemlja obično ima svoj specifični jezik sa pravilima i gramatikom, što znači da znakovni jezici nisu univerzalni i variraju od kulture do kulture. Znakovni jezici se priznaju kao punopravni jezici jer poseduje sve lingvističke karakteristike potrebne za efikasnu komunikaciju, uključujući sintaksu, morfologiju i semantiku.
On igra ključnu ulogu u zajednicama gluvih osoba, omogućavajući im ne samo komunikaciju već i očuvanje identiteta i kulture.
Kako naučiti znakovni jezik?
Težina učenja znakovnog jezika može značajno varirati u zavisnosti od toga da li je osoba gluva od rođenja ili je izgubila sluh kasnije u životu.
Učenje znakovnog jezika za osobe gluve od rođenja
Ako je oštećenje sluha primećeno još kod beba, odnosno ako su osobe gluve od rođenja i slušni aparati im ne mogu pomoći, znakovni jezik često postaje prvi jezik. Učenje znakovnog jezika za njih može biti prirodno kao što je učenje govornog jezika za osobe koje nemaju oštećenje sluha.
Deca rođena u zajednici gluvih, gde jedan ili oba roditelja koriste znakovni jezik gluvih, uče ga kao svoj prvi jezik od najranijeg detinjstva. Ovo je prirodan proces usvajanja jezika, sličan načinu na koji deca koja čuju uče govoriti slušajući svoje roditelje i okolinu.
Gluva deca koja nisu rođena u porodicama koje koriste znakovni jezik ga često uče u školama i na specijalizovanim kursevima. Ove obrazovne institucije pružaju formalno obrazovanje u znakovnom jeziku, uključujući gramatiku, rečnik i druge lingvističke aspekte, omogućavajući deci da efikasno komuniciraju.
Učenje kroz interakciju sa drugim gluvim osobama je od izuzetnog značaja. Gluve osobe često uče i unapređuju svoje znanje znakovnog jezika kroz direktnu komunikaciju sa vršnjacima i starijim članovima zajednice, što je naročito značajno u sticanju fluentnosti.
U savremenom dobu, tehnologija igra ključnu ulogu u obrazovanju gluvih osoba. Video materijali, aplikacije i online kursevi su izuzetno korisni za učenje i vežbanje znakovnog jezika.
Kako naučiti znakovni jezik ako je sluh izgubljen tokom života?
Za osobe koje izgube sluh kasnije u životu, učenje znakovnog jezika može predstavljati veći izazov. Ove osobe već imaju uspostavljene jezičke i komunikacijske navike zasnovane na govornom jeziku, tako da prelazak i prilagođavanje znakovnom jeziku zapravo predstavlja prilagođavanje novom sistemu komunikacije.
Poteškoće mogu uključivati ne samo učenje novog seta znakova, već i razumevanje novih gramatičkih struktura i upotrebu neverbalnih aspekata komunikacije, kao što su facijalne ekspresije i gestikulacije.
Takođe, emocionalni i psihološki aspekti gubitka sluha mogu dodatno otežati proces učenja, jer se osoba može suočavati sa frustracijama i emocionalnim izazovima prilikom prilagođavanja na novi način života. Međutim, uz adekvatnu podršku, obrazovanje i pristup resursima, i ove osobe mogu uspešno naučiti i efikasno koristiti jezik.
Postavlja se i pitanje da li je uopšte neophodno učenje znakovnog jezika, ako se sluh izgubi u kasnijem stadijumu života.
Da li osobe koje izgube sluh tokom života treba da nauče pokazni jezik zavisi od više faktora, uključujući stepen gubitka sluha, njihovu ličnu situaciju, i životne okolnosti. Evo nekoliko razmatranja koja mogu pomoći u donošenju odluke:
- Stepen gubitka sluha – Ako je gubitak sluha potpun ili značajan, on može postati neophodan za efikasnu komunikaciju. U ovim slučajevima, učenje znakovnog jezika može značajno poboljšati kvalitet života, omogućavajući osobi da održava socijalne veze i nezavisnost.
- Komunikacijske potrebe – Pokazni jezik može biti koristan ako osoba redovno komunicira s drugima koji ga koriste, kao što su članovi zajednice gluvih ili porodica. U situacijama gde je interakcija s gluvoćom značajna, učenje znakovnog jezika može omogućiti dublje i smislenije veze.
- Društvena integracija – Učenje znakovnog jezika može pomoći osobama koje su izgubile sluh da se bolje integrišu u zajednicu gluvih, gde mogu naći podršku, razumevanje i zajedništvo. Ova zajednica može pružiti vredne resurse i emocionalnu podršku koja može biti posebno korisna tokom prilagođavanja na život bez sluha.
- Profesionalni i obrazovni razlozi – U nekim slučajevima, učenje znakovnog jezika može biti korisno ili čak neophodno za održavanje ili napredovanje u karijeri, posebno u oblastima kao što su obrazovanje, socijalni rad, ili medicina, gde komunikacija s gluvim osobama može biti uobičajena.
Ukoliko se prvi simptomi oštećenja sluha primete na vreme i osoba adekvatno reaguje posetom stručnjaku, postoji velika verovatnoća da će, uz pravovremenu primenu slušnih aparata, osoba moći efikasno da čuje. U takvim slučajevima, slušni aparati mogu značajno poboljšati kvalitet sluha, čime se smanjuje ili eliminiše potreba za učenjem znakovnog jezika, što omogućava osobama da nastave sa svojim uobičajenim načinom komunikacije.
Srpski znakovni jezik azbuka
U nastavku možete videti dvoručnu prstnu azbuku gluvih Srbije, preuzetu sa sajta znakovnijezik.rs. Važno je napomenuti da se, kada se koristi znakovna azbuka, znakovi formiraju pokretima ruku i drugih delova tela, što uključuje i specifičnu facijalnu ekspresiju, promene pozicije tela i pokrete usana, kojima se prenosi određeni smisao.
Po čemu se razlikuje srpski znakovni jezik?
Srpski znakovni jezik, kao i drugi znakovni jezici, ima svoje specifičnosti koje ga razlikuju od znakovnih jezika drugih zemalja. Evo nekoliko ključnih aspekata srpskog znakovnog jezika.
- Lingvističke karakteristike – Ima svoj set gramatičkih pravila i struktura koje ga čine jedinstvenim. Ovo uključuje specifične znake za glagole, imenice, prideve, kao i posebne pravilnosti u redosledu reči u rečenici, koje se mogu razlikovati od onih u srpskom govornom jeziku.
- Regionalne varijacije – Kao i mnogi drugi znakovni jezici, srpski takođe pokazuje regionalne varijacije. Znaci koji se koriste u različitim delovima Srbije mogu se razlikovati, što je slično dijalektima u govornim jezicima. Ove varijacije su važne jer pokazuju bogatstvo i raznolikost jezičke kulture među zajednicom korisnika.
- Obrazovni i pravni status – Ima zvanični status u obrazovanju i javnoj upotrebi, što omogućava osobama sa oštećenjem sluha da ga koriste u školama, na radnim mestima, i u državnim institucijama. Postoje zakonske regulative koje promovišu njegovu upotrebu i zaštitu kao sredstva komunikacije.
Srpski znakovni jezik odlikuju jedinstvene karakteristike i on ima izuzetno važnu ulogu u socijalnoj inkluziji. Njegovo proučavanje i promocija su ključni za poboljšanje kvaliteta života gluvih osoba i za očuvanje njihove kulturne baštine.
Istorija srpskog znakovnog jezika
Kao i mnogi drugi znakovni jezici, i srpski se razvio prirodno u zajednicama gluvih širom Srbije. Njegovi koreni sežu u 19. vek, kada su osnovane prve škole za gluve, koje su počele da koriste formalizovane znakove za obrazovanje.
Prva takva institucija bila je škola za gluve osnovana u Zemunu 1910. godine, koja je kasnije postala Zavod za vaspitanje gluvih i nagluvih „Stefan Dečanski“. Ova škola je imala ključnu ulogu u standardizaciji znakovnog jezika i obrazovanju gluvih osoba u Srbiji.
Tokom 20. veka, sa povećanjem broja škola i institucija za gluve, postao je sve strukturiraniji. Međutim, veliki korak ka standardizaciji i širem priznanju dogodio se tek krajem 20. i početkom 21. veka. U ovom periodu, zajednica gluvih i različite organizacije počele su aktivnije da se zalažu za prava gluvih, uključujući i formalno priznavanje znakovnog jezika.
Kao i svaki znakovni jezik srpski takođe danas nastavlja da se razvija i prilagođava potrebama svojih korisnika, pri čemu zajednica gluvih igra ključnu ulogu u njegovom očuvanju i promociji.
Često postavljana pitanja o znakovnom jeziku
Koliko vremena je potrebno za učenje znakovnog jezika?
Vreme potrebno za učenje znakovnog jezika zavisi od faktora kao što su lična posvećenost, okruženje za učenje i izloženost zajednici gluvih. Mnogi ljudi nauče osnovne komunikacione veštine za nekoliko meseci, ali tečnost i napredne veštine mogu zahtevati godine prakse i interakcije.
Kako mogu početi sa učenjem znakovnog jezika?
Mnogi se pitaju kako nauciti znakovni jezik i odakle krenuti. Možete početi da ga učite kroz kurseve u zajednici, online kurseve ili aplikacije. Povezivanje sa zajednicom gluvih i vežbanje sa osobama koje tečno koriste jezik neki su od najboljih načina za sticanje veštine.
Da li su izrazi lica važni u znakovnom jeziku?
Da, izrazi lica i govor tela su bitni elementi znakovnog jezika. Oni izražavaju ton, emociju i gramatičke nijanse, kao što su pitanja ili naglasak, koji bi se inače preneli tonom glasa u govornim jezicima.
Može li se znakovni jezik koristiti sa bebama?
Da! Mnogi roditelji koriste znakovni jezik za bebe da nauče osnovne znakove pre nego što mališani počnu da govore, što može poboljšati komunikaciju i smanjiti frustraciju. Kada bebe uče znakovni jezik reči kao što su „mleko,“ „jesti“ i „spavati” su obično prve koje se nauče. Ove reči predstavljaju njihove osnovne potrebe, te nije iznenađujuće što se ove reči najpre koriste.
